W artykule o wędkarskiej komórkowej nawigacji pisałem o ogólnopolskiej akcji zbierania danych batymetrycznych. Teraz opiszę przydatne techniki i strategie zbierania informacji o głębokości na Waszych ulubionych jeziorach i rzekach.

Kiedy wychodzę nad brzeg jeziora i patrzę na jego spokojną taflę, zawsze wyobrażam sobie jego dno. Podwodne góry, doliny, zatopione drzewa i całe lasy, głazy spiętrzone w piramidy, kamienne ławice i głębokie tonie, do których nie dociera światło słońca.

Przyzwyczailiśmy się, że świat nad wodą jest wizualnie oczywisty. Wystarczy zrobić fotografię lotniczą i całą topografię mamy jak na dłoni.

Świat pod warstwą wody jest dużo bardziej tajemniczy. Tutaj już nie wystarczy zrobić zdjęcia, potrzeba dużego nakładu sił, czasu i odpowiedniego sprzętu, aby poznać geografię podwodnego królestwa. Do niedawna zrobienie dokładnego planu batymetrycznego akwenu dla przeciętnego wędkarza było praktycznie niemożliwe. Jednak od czasu pojawienia się niedrogiego oprogramowania DrDepth i echosond z GPS-ami z możliwością zapisywania logów na karcie pamięci SD – to już wcale nie mrzonka, ale coś, co można przeprowadzić w miarę szybko i sprawnie. W rezultacie otrzymujemy kolorowy plan batymetryczny naszego łowiska. Program DrDepth jest w stanie pokazać również cieniowany obraz trójwymiarowy. Wygląda to przepięknie i jestem przekonany, że przewróci na głowę wyobrażenie o tym, jak może wyglądać dno Waszego ulubionego jeziora.

Proponuję nietypowy kontakt z wodą. Będziecie odkrywcami nowych przestrzeni. Gwarantuję, że wiedza o akwenie, który zbadacie, poszerzy Wasze horyzonty wędkarskie i zwiększy szanse na złowienie wielkich ryb. Warto? Jasne, że warto!

Jak zabrać się do rzeczy?

Po pierwsze, należy wytypować jezioro, które będziemy mierzyć.

Po drugie, nieodzowny będzie sprzęt – echosondaz GPS-em i możliwością zapisu takich parametrów jak długość i szerokość geograficzna oraz głębokość wody.

Jeśli chodzi o sprzęt, to najwięcej modeli urządzeń posiadających takie zdolności ma firma Lowrance i nie muszą to być topowe modele HDS z roku 2012. Potrzebne funkcje mają również starsze modele Lowrance’a oraz nieco już zapomnianej firmy Eagle, także wyższe modele echosond Humminbird.

Można również wykorzystać tanie modele echosond z GPS-em, które mają gniazdko komunikacyjne tzw. NEMA 0183. W tym wypadku trzeba będzie niestety zabrać nad wodę prosty laptop z odpowiednim oprogramowaniem. .

Jak wyglądają pomiary?

No cóż, sama kampania pomiarowa to dosyć nudna robota. Pływamy w poprzek jeziora z włączonym zapisem od brzegu do brzegu. Odległość pomiędzy tymi tzw. transektami powinna zawierać  się między 30 a 100 m.

Zależy to od Was i Waszej wstępnej wiedzy o akwenie. Jeśli znacie jezioro, to już na początku możecie założyć, które jego fragmenty są bardziej urozmaicone. Wtedy opłaca się zagęścić przejazdy do 30, a nawet 20 m. Tam, gdzie dno jest płaskie i nieciekawe, można je rozrzedzić do 100 m. Skróci to czas pomiaru i zmniejszy liczbę danych do późniejszej obróbki. Jak już wcześniej wspomniałem, dane nagrywane są na kartę SD, na której tworzą się specjalne pliki. I tutaj ważna sprawa dla badaczy: pilnujcie, aby wielkość tych plików nie była zbyt duża. Najlepiej kończyć je w określonych odstępach czasowych, np. co godzinę pływania. Co to nam daje? Zdarza się, że urządzenie zawiesi się z różnych powodów. Doprowadza to do uszkodzenia danych, które są nie do odzyskania. Jeśli stanie się to pod koniec żmudnego dnia, a my mamy wszystko w jednym kawałku,  to marnujemy cały dzień ciężkiej pracy. Jeśli dzielimy pomiar, stracimy co najwyżej godzinę zapisu. Istotną rzeczą jest również nazewnictwo. Plik powinien nazywać się tak, jak jezioro, które badamy, oraz  zawierać datę pomiaru. Może to wyglądać następująco:

ros 15 04 2012 h1.sl2 (gdzie Roś – to nazwa jeziora, 15.04.2012 – data pomiaru, h1 – pierwsza godzina pomiaru).

Na grafice widzicie dwa zapisane logi. Jeden (oznaczony A) w kolorze czerwonym zrobiony był w obszarze o nieurozmaiconym dnie, dane zbierane były rzadziej. Natomiast w obszarze oznaczonym literką B wiedzieliśmy, że dno jest bardzo pofałdowane, więc zagęściliśmy pomiary, aby nie pominąć żadnej nierówności dna. Bardzo przydaje się wtedy nawet stary plan batymetryczny jeziora.

Dlaczego tak ważne jest podawanie daty, kiedy były robione badania? Jak wiecie, poziom wody w jeziorach nie jest stały i zmienia się w zależności od pory roku. Z reguły na wiosnę jest wyższy, by w środku lata osiągać poziom minimalny. Wahania lustra wody mają duży wpływ na końcowy efekt, czyli plan batymetryczny, na kształt linii batymetrycznych, no i w efekcie jego wiarygodność  i przydatność. Dlatego przed rozpoczęciem badań powinniśmy wybrać coś takiego, co można nazwać wodowskazem.

Filary pomostów to znakomite wodowskazy.
Wystarczy przed każdym wypłynięciem zmierzyć
odległość od jakiegoś stałego elementu pomostu
do powierzchni wody. Będziemy potem mogli zrobić
poprawki do zmierzonych głębokości.

Może to być na przykład pomost. Na jego filarach widoczne są wahania poziomu  wody. Wypływając na pierwszy pomiar, zapisujemy odległość platformy pomostu od lustra wody. Będzie to dla nas poziom odniesienia. Załóżmy, że musimy dokończyć badania za 2 miesiące, a w tym  czasie woda opadła o 20 cm. W takim wypadku wszystkie pomiary dokonane tego dnia musimy skompensować o te 20 cm. Może to wydaje się Wam mało istotne, ale wędkarze łowiący na zbiornikach zaporowych wiedzą, jak duże mogą być  fluktuacje poziomu wody. Aby zachować spójność danych, musimy znać ten parametr, inaczej pomiary „wylecą w kosmos”, a nasza praca nie będzie warta funta kłaków.

Ostatnim, ważnym parametrem jest głębokość, na jaką zanurzony jest przetwornik echosondy, ale to na szczęście nie jest trudne do zmierzenia. Po zebraniu danych z całego jeziora rozpoczynamy proces obróbki w komputerze. I tu pojawiają się dwie możliwości. Można to zrobić na oprogramowaniu DrDepth i zająć się tym samodzielnie lub też ten fragment pracy powierzyć inicjatorom akcji „Zrobimy Ci mapę” i otrzymać w zamian gotową mapkę, dodatkowe bonusy i wsparcie. Akcję popiera portal mapowy MaxiMapa.pl

Dla chętnych do podzielenia się danymi przewidziane jest również wsparcie sprzętowe i merytoryczne.

Poniżej filmik obrazujący proces powstawania mapy w programie DrDepth